Namuslu Olmanın Yasak Olduğu Bir Bankanın Öyküsü: BEŞİNCİ FRANK
“Esaslı bir voli vurup hayatımın geri kalanında namuslu yaşamak istiyorum”
Beşinci Frank adlı oyunda yer alan repliklerden birisi bu. Tüm yozlaşmış fikirleri saran bu düşünce bize de hiç yabancı değil.
Friedrich Dürrenmatt’ın 1960 yılında yazdığı oyun bir çete gibi örgütlenen ve namuslu olmayı yasaklayan bir bankayı anlatıyor. Oyun, tiyatro tekniği bakımından etkileyici detaylara sahip. Zaman zaman bir müzikal izlenimi veren şarkılar ve maske giymiş oyuncular tarafından tekrarlanan vurgular, oyunun akıcılığını hızlandırıyor ve akılda kalmayı kolaylaştırıyor.
Oyuna adını veren Beşinci Frank, bir özel bankanın beşinci kuşak sahibi. Bankanın kendisinden önceki dört patronu da oyundaki ifadesiyle “milletin anasını bellemiş.” Her türlü ahlaksızlık, soygun, yolsuzluk ve üç kağıt bu bankada mevcut. Ayağı kayıp namuslu olmaya çabalayan, kiliseye giden veya evlenmek isteyen birisi çıkarsa, bankanın CEO’su hemen devreye giriyor. Namuslu bir hayatta çok ısrar eden olursa gideceği yer bankanın bodrumu. Orası da ölüm demek: “Külleri rahat uyusun !”
Banka, sıradan ve namuslu vatandaşları soymak için tüm sistemi tıkır tıkır işletiyor. Dışarıdan bakınca heybetli ama içine girince çürümüş ve sistem bu. Üstelik kapısı da bozuk.
Dürrenmatt bu oyunu yazarken, 60’lı yıllarda yükselişte olan solun tüm anti kapitalist unsurlarını kullanmış. Sevgi, iyilik, sevecenlik, acıma gibi insana özgü duyguları bütünüyle yok sayan vahşi kapitalizm; para, güç ve ölüm olguları üstünden grotesk bir dille alabildiğine eleştiriliyor.
Benim izlediğim “Beşinci Frank”da Aşkın Şenol, Ayça Koyunoğlu, Ayça Güngör, Alican Yılmaz, Berk Yaygın, Deniz Özmen, Fatih Koyunoğlu, Gökhan Azlağ, Hivda Zizan Alp, Mehmet Solmaz, Pelin Bölükbaş, Serdar Akülker başarılı performanslarıyla göz dolduruyordu. Üstelik oyunun müzikleri oyuncular tarafından canlı olarak sahnede yapılıyor ve oldukça da başarılılar.
Tiyatroadam’ın, “İnsanlık dostu” olarak nam salan bir bankanın, insani bütün zaaflardan yararlanarak birçok hayatı nasıl harcadığını gözler önüne serdiği “Beşinci Frank” oyununu izlemek isteyenlere tavsiye ederim.