(Bu yazı 9 Haziran 2018’de oggito.com’da yayımlanmıştır)
Eduardo Galeano bir futbol tutkunuydu. “Bebekliğimden beri bir futbolcu olmak istedim ama yazı yazmaktan başka bir iş beceremedim” diye yazdı. Denemelerinde futbol öyküleri anlattı.
“Gölgede ve Güneşte Futbol” kitabı, 2010 yılı dahil tüm Dünya Kupaları’nın anlatıldığı bir futbol edebiyatıydı. [1]
Şöyle yazdı: “Dünya Kupası başladığında evimin kapısına üzerinde ‘Futbol Nedeniyle Kapalıdır’ yazan bir levha astım. Bir ay sonra levhayı kaldırdığımda en sevdiğim koltuktan hiç kıpırdamadan, elimde birayla tamı tamamına 64 maç yapmıştım.”
Galeano yaşasaydı yakında başlayacak 2018 Dünya Kupası’na asla kaçırmazdı.
Yazı adamlarının futbola ilgisi görülmedik bir durum değildir.
Türk edebiyatının çok sayıda usta ismi maçlara gitti, futbol yazıları yazdı. Orhan Kemal’in futbol oynarken çekilmiş ve omuzlara alınmış fotoğrafını herkes bilir. Kemal, iyi penaltı atmakla övünürdü. 50’li yılların sonuna doğru İlhan Selçuk’un çıkardığı günlük spor gazetesi “Türkiye Spor”un düzeltmelerini Orhan Kemal yaptı. [2]
Orhan Kemal gibi Yusuf Ziya Ortaç da top oynamış, Vefaspor formasıyla goller atmıştır.
Taksim’de oynanan bir Fenerbahçe-Galatasaray maçına giden Nazım Hikmet’in satırlarından, hayatında ilk kez bir futbol maçı gördüğü anlaşılmaktadır:
“Geçen gün bir dostum dayattı, ille de gidip Fener-Galatasaray maçını seyredelim dedi. Ben de kırmadım, gittim seyrettim. Futbol denilen şey dört bir yanında binlerce insanın toplandığı bir meydanda yapılıyor. Meydana 22 delikanlı çıkarılıyor. On birinin üstünde sarı-kırmızı yollu gömlekler, öteki on birinde sarı-lacivert fanilalar.” [3]
Büyük usta, maçta tanık olduğu laf kalabalığını, taraftarların serbestçe yaptığı sözlü müdahaleleri demokrasiye benzetmekten kendini alamaz:
“Herkes dilediği gibi bağırıp çağırıyor. Ortalıkta bir söz, bir düşünce hürriyeti, alabildiğine. Bu işin birçok tarafları hoşuma gitmedi dersem yalan söylemiş olurum. Muayyen bir manada demokrasiyi anlamak isteyenler Taksim Stadyumu’na gitsinler.”
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun da benzer yazıları vardı. Beyoğlu’nda bindiği bir tramvaya maçtan çıkanlar doluşmuş, Bedri Rahmi de onlara kulak kabartmıştır:
“Maç bütün teferruatına varıncaya kadar tramvayda tekrar edildi. Kırıcı oynayan oyunculara orijinal küfürler bulundu. Velhasıl tramvay içinde taze ve sıcak bir futbol havası yol boyunca aynı kuvvetle dalgalandı. Futbol ve şurekasının sırtlayıp götürdüğü bu rağbete nail olan başka bir kuvvet tanımıyorum.” [4]
Bedri Rahmi “İstanbul Destanı” adlı 1974’te yayınlanan şiirinde İstanbul’u bir futbol stadına benzetir:
İstanbul deyince aklıma
Stadyum gelir
Kanımın karıştığını duyarım ılık ılık
Memleketimin insanlarına
Haldun Taner’in Mithatpaşa Stadı’nda (eski İnönü Stadı) oynanan bir Fener maçını anlattığı yazısı vardır.
Saha yağan yağmur nedeniyle balçık tarlasına dönmüştür. Fenerbahçe, rakibini küçümsediği için midir bilinmez iyi oynamıyordur. Taner bu durumu kendine has üslubuyla şöyle anlatır:
“Hani bazı kadınlar vardır, hödük koca ile düşe kalka eblhehleşir, içi kararır, ispinoz gibi susar otururlar; ama iyi bir kavalye bulunca açılır, dans eder, bülbül gibi şakımaya başlar. İşte Fenerbahçe de biraz böyledir. Bakarsınız bir hafta Yeşildirek ile berabere kalır, öbür hafta gider Manchester City’e İngiliz futbolunu öğretir.” [5]
Aziz Nesin’in “Gol Kralı Sait Hopsait”i müzikli bir oyun olarak sahnelenmiş ve büyük ilgi görmüştür.
Oyundaki şarkıda söylenen sözler bugün bile akıllardadır:
“Ne sağcıyız ne solcu
Futbolcuyuz futbolcu.
Şükür olduk hepimiz,
Sonunda orta yolcu.
Ne sağcıyız ne solcu
Futbolcuyuz futbolcu.”
Meymet Seyda, Salah Birsel, Necati Cumalı, Oktay Akbal, Can Yücel, Çetin Altan, Enis Batur, Tahsin Yücel, Cemal Süreya, Muzaffer İzgü ve daha pek çok yazarın futbolla ilgili yazıları vardır.
Konuyla ilgili derli toplu bir çalışma arıyorsanız, Turgut Çeviker’in “Türk Edebiyatında Futbol” kitabına bakabilirsiniz. [6]
[1] Eduardo Galeano “Gölgede ve Güneşte Futbol” Can Yayınları. 1.Basım 1998
[2] Murat Erdin “Yer Fener Gök Cimbom” İthaki Yayınları. 2004 s.220
[3] Nazım Hikmet. Akşam Gazetesi. 23 Nisan 1936
[4] Bedri Rahmi Eyüboğlu. TAN Gazetesi. 1946
[5] Haldun Taner. “Sancho’nun Sabah Yürüyüşü.” 1969.
[6] Turgut Çeviker. “Türk Edebiyatında Futbol.” Yapı Kredi Yayınları. İstanbul, Mayıs 2002